Witamina D – wyznacznik zdrowia i długiego życia

Witamina D pełni wiele bardzo ważnych funkcji w naszym organizmie. Powszechnie kojarzona jest z utrzymaniem prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej, dzięki czemu mamy zdrowe i mocne kości. Odkrycie witaminy D miało duże znaczenie w zwalczaniu krzywicy u dzieci i osteoporozy u ludzi z podeszłym wieku. To jednak tylko jedna z bardzo wielu korzyści, jakie przynosi nam witamina D. Nie tak dawno witaminę D powiązano z silnym działaniem przeciwnowotworowym.

Witamina D pełni wiele bardzo ważnych funkcji w naszym organizmie. Powszechnie kojarzona jest z utrzymaniem prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej, dzięki czemu mamy zdrowe i mocne kości. Odkrycie witaminy D miało duże znaczenie w zwalczaniu krzywicy u dzieci i osteoporozy u ludzi z podeszłym wieku. To jednak tylko jedna z bardzo wielu korzyści, jakie przynosi nam witamina D. Nie tak dawno witaminę D powiązano z silnym działaniem przeciwnowotworowym.

Witamina D działa na niemal wszystkie tkanki naszego organizmu. Jest często nazywana „hormonem witaminowym”. Formą aktywną biologicznie jest kalcytriol. Posiada on właściwości, które nie tylko zapobiegają łamaniu kości, ale także działa przeciwnowotworowo i przeciwzapalnie. Z jego pomocą można leczyć wiele chorób. Niedobór witaminy D może być niebezpieczny dla zdrowia. Zostało to potwierdzone przez wiele niezależnych badań naukowych.

Witamina D – działanie i efekty

Kalcytriol wpływa na różne komórki i tkanki poprzez połączenie się z receptorem – VDR (witamin D receptor). Po połączeniu witaminy D z receptorem następuje ekspresja odpowiednich genów. Kalcytriol kontroluje ekspresję ponad 200 genów, które odpowiadają za ważne procesy zachodzące w naszym organizmie. Z udziałem receptora VDR zachodzi między innymi osteoklastogeneza (tworzenie się prekursorów komórek kostnych). Oprócz kontroli ekspresji genów, witamina D wykazuje także działanie pozagenomowe – działa na receptory błonowe, poprzez które aktywuje się wiele ważnych dla komórki enzymów.

1.Układ kostny

Witamina D pełni kluczową rolę w procesie wchłaniania wapnia w jelicie cienkim. Większa ilość witaminy D, to prawidłowe wchłanianie wapnia i większa jego ilość w surowicy krwi – a co za tym idzie – lepsza mineralizacja kości. Niedobór witaminy D sprawia, że stężenie wapnia w surowicy spada. Wówczas przytarczyce zaczynają wytwarzać parathormon, który odpowiada za uzupełnienie ilości wapnia w krwi – jednak nie bez strat – kosztem wapnia zmagazynowanego w kościach. Długotrwałe braki witaminy D mogą prowadzić więc do osteoporozy, co może być przyczyną częstych złamań.

2. Działanie na system odpornościowy

Receptory dla witaminy D obecne są na niemal wszystkich komórkach układu odpornościowego. Kalcytriol powoduje zmniejszenie nadmiernej ilości cytokin prozapalnych, kieruje odpowiedź immunologiczną na właściwy tor – wpływa na neutrofile, komórki NK i monocyty. W przypadku niedoboru witaminy D monocyty i makrofagi nie mają zdolności do wywołania wrodzonej odpowiedzi immunologicznej. Jest to szczególnie niebezpieczne przy zarażeniu bakteriami i pasożytami tj. M. tuberculosis – wywołujący gruźlicę.

3. Mięśnie

Niedobór witaminy D może prowadzić do rozwoju miopatii. Przy braku witaminy D gwałtownie spada ilość białych włókien mięśniowych typu II, co jest jednym z elementów starzenia się. Witamina D wpływa na komórkowy transport jonów wapnia, co jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania białek mięśniowych takich jak aktyna, czy troponina. Kalcytriol łącząc się z receptorem VDR wpływa na różnicowanie dojrzałych komórek mięśniowych. Wraz z wiekiem liczna tych receptorów maleje, co może być związane z osłabieniem siły mięśni u osób starszych.

4. Ochronne działanie witaminy D na układ nerwowy

Receptory dla kalcytriolu występują między innymi także na komórkach nerwowych. Brak witaminy D prowadzi do wcześniejszego rozwoju choroby Alzheimera. Niedobory witaminy D znacząco zwiększają także ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane. Dbając o odpowiedni poziom witaminy D od najmłodszych lat, skutecznie chronimy się przed wieloma chorobami neurodegeneracyjnymi.

5. Witamina D a nowotwory

Wiele badań naukowych potwierdziło antynowotworowe działanie witaminy D. Pojawianie się najczęstszych form raka, takich jak: rak piersi, rak jelita grubego, rak odbytnicy, rak macicy, rak jajników, rak gruczołu krokowego i białaczka limfatyczna, wykazuje negatywną korelację z poziomem witaminy D w surowicy krwi. Kalcytriol wykazuje działanie antyproliferacyjne. Zapobiega namnażaniu się komórek zarówno tych zdrowych, jak i tych zmienionych nowotworowo. Hamuje bowiem cykl komórkowy na granicy fazy G1/G0. Oprócz tego witamina D hamuje proces angiogenezy nowotworowej (tworzenie nowych naczyń krwionośnych) oraz zmusza komórki nowotworowe do śmierci. Odpowiedni poziom witaminy D może zapobiegać konkretnym rodzajom raka. Naukowcy z Szwecji wykazali, że ekspozycja na promieniowanie UVB zmniejsza ryzyko wystąpienia chłoniaków. Oprócz tego właściwy poziom witaminy D znacząco zmniejsza zachorowanie na nowotwór okrężnicy . Leczenie za pomocą kalcytriolu okazało się skuteczne w leczeniu raka prostaty i glejaka. Naukowcy z Dani przeprowadzili również doświadczenie, w którym wykazali, że niski poziom witaminy D znacząco zwiększa ryzyko zachorowalności na nowotwory i przedwczesnej śmierci.

6. Poziom witaminy D, a długość życia komórek

Proces starzenia się komórek jest ściśle powiązane z skracaniem telomerów – odcinków DNA, które występują na końcach chromosomów. Odcinki te ulegają skróceniu podczas podziałów komórkowych. Im dłuższy telomer – tym dłuższe życie komórki. Potwierdzono, ze witamina D wpływa na długość telomerów w komórkach białych krwinek. Być może wpływa także na zwiększono przeżywalność innych komórek, co mogłoby okazać się pomocne w terapii. Telomery mogą ulegać szybszemu skracaniu np. po przebyciu przewlekłych stanów zapalnych, czy też pod wpływem stresu oksydacyjnego. U osób palących, telomery krwinek białych skracają się o prawie 20% szybciej, w porównaniu z osobami niepalącymi. Także otyłość przyczynia się do szybszego starzenia tych komórek. Witaminę D możemy nazwać witaminą młodości, bowiem przyczynia się do dłuższego życia komórek.

Poziom witaminy D możemy uznać za wskaźnik naszego zdrowia. Niestety liczba osób z niedoborami tej witaminy stale rośnie. Nadmierne używanie kremów z filtrami i unikanie promieni słonecznych z obawy przed rakiem skóry – może skutkować rakiem piersi, jelit i prostaty. Także nasza dieta ma duży wpływ na odpowiedni poziom witaminy D. Coraz popularniejsze diety wegetariańskie i wegańskie, w których często brakuje ryb i mleka sprawiają, że niedobory tej witaminy są coraz większe. Dlatego warto wiedzieć jakie produkty spożywać, aby zadbać o swoje zdrowie.

Źródła witaminy D

Aż 90% witaminy D pochodzi z produkcji endogennej, jaka zachodzi w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Aby do tego doszło potrzebna jest odpowiednia dawka promieniowania o konkretnej długości fali (UVB, 290–315 nm). Witaminy D praktycznie nie da się przedawkować – np. za pomocą długotrwałej ekspozycji na światło słoneczne. Przy długim przebywaniu na słońcu, po wyprodukowaniu odpowiedniej ilości witaminy D, zaczynają powstawać nieaktywne związki, ewentualny nadmiar kalcytriolu zmagazynowany zostaje w tkance tłuszczowej. W przypadku kiedy nie mamy dostępu do promieni słonecznych – skuteczną metodą syntezy witaminy D jest naświetlanie za pomocą specjalnych lamp emitujących promieniowanie o odpowiedniej długości fali. Tego typu lampy stosuje się np. w rejonach, gdzie występuje noc polarna.

Produkty spożywcze nie zawierają dużych ilości witaminy D. Najbogatszym jej źródłem są tłuste ryby morskie tj. makrela, śledź, łosoś, a także tran i suszone na słońcu grzyby. Witamina D obecna w niektórych roślinach i grzybach wykazuje słabsze działanie i krótsze oddziaływanie w porównaniu do formy witaminy D występującej w rybach.