Toksoplazmoza, czym jest i jak możemy jej zapobiegać
To groźna choroba wywołana przez jednokomórkowego pasożyta o wielkości zaledwie 7 mikrometrów, o łacińskiej nazwie – Toxpoplasma gondii. Choroba ta często przebiega bezobjawowo, zachorowanie na nią niesie jednak poważne konsekwencje dla kobiet w ciąży. Przeniesiony przez łożysko – powoduje poważne wady rozwojowe płodu, co zwykle kończy się poronieniem.
Cykl życiowy pasożyta
Żywicielem ostatecznym pierwotniaka są koty. To u nich przechodzi on cały cykl życiowy. Pasożyt może rozmnażać się płciowo i bezpłciowo. Faza bezpłciowa może zachodzić u różnych gatunków zwierząt tj. krowa, czy pies. Obejmuje ona wytworzenie dwóch różnych form: tchyzoitów i bradyzoitów. Te pierwsze szybko dzielą się i występują w ostrej fazie zarażenia, zaś drugie – rosną wolno i są obserwowane w fazie przewlekłej. Cykl płciowy zachodzi tylko u kotów, jego ostateczna forma – oocysta, wydalana jest z kałem zwierzęcia na zewnątrz. Oocysty są bardzo odporne na warunki środowiska, kot może wydalać ich nawet milion dziennie.
Zakażenie i objawy toksoplazmozy
Wrotami zakażenia u człowieka są zazwyczaj: jama ustna, rzadziej – uszkodzona skóra, lub błony śluzowe. Cystami możemy zakazić się poprzez zanieczyszczoną glebę, bądź kontakt z kuwetą kota, zaś bradyzoitami – poprzez surowe, niedosmażone mięso lub mleko niepasteryzowane. Wyróżniamy postać ostrą i przewlekłą toksoplazmozy. Jeśli dojdzie do urodzenia dziecka przez zarażoną matkę, wówczas mówimy o postaci wrodzonej.
Ostra postać toksoplazmozy zwykle obejmuje objawy takie jak podwyższona temperatura ciała oraz symptomy ze strony narządów objętych inwazją. Wyróżniamy tutaj:
Postać węzłową, w której dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych – zwłaszcza szyjnych, pachwinowych i śródpiersiowych. Obserwowane są często bóle brzucha, głowy, mięśni, stawów, mogą wystąpić drgawki i niedowłady kończynowe.
Postać uogólnioną, której głównymi objawami są: zapalenie mózgu, płuc,wątroby, mięśnia sercowego – w zależności od lokalizacji pasożyta.
Postać gałki ocznej, która wywołuje zaburzenia widzenia, ból, światłowstręt, oraz łzawienia gałki ocznej.
Postać przewlekła przebiega zazwyczaj bezobjawowo. Jest ona szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Jeśli daje objawy – są to przede wszystkim stany podgorączkowe, bóle głowy, oraz nietypowe objawy zakażenia. Raz przebyta toksoplazmoza warunkuje odporność przez resztę życia.
Toksoplazmoza i ciąża
Toksoplazmoza ma niezwykle poważne konsekwencje dla kobiet w ciąży. Do zakażenia płodu dochodzi przez łożysko. Ryzyko przeniesienia pasożyta na dziecko wzrasta wraz z wiekiem ciążowym, w którym kobieta została zakażona. Największe występuje w 36 tygodniu ciąży i wynosi 72%. Jednakże im wcześniej dojdzie do zakażenia, tym cięższa postać choroby wystąpi u płodu.
Gdy do zakażenia dojdzie w wczesnej fazie ciąży – konsekwencje dla płodu są najpoważniejsze. Mogą to być: zapalenie siatkówki i naczyniówki oka, zwapnienia śródmózgowe, wodogłowie, zaburzenia widzenia, czy drgawki. Często w takim przypadku dochodzi do poronienia. Jeśli zaś do zakażenia dziecka dojdzie w zaawansowanej ciąży to możne dojść do powiększenia wątroby i śledziony, zapalenia płuc oraz mózgu. U dzieci takich po porodzie zwykle nie stwierdza się objawów klinicznych. Po kilku miesiącach mogą wystąpić jednak zaburzenia ze strony układu nerwowego (np. padaczka) lub osłabienie wzroku, dlatego zaleca się częste kontrole lekarskie.
Tak poważne konsekwencje sugerują zrobienie badań kontrolnych przed planowaną ciążą. Niestety – w Polsce nie wprowadzono powszechnego programu wykrywania toksoplazmozy i NFZ nie finansuje takich badań. Takie badania przesiewowe przeprowadzane są w Francji, Włoszech, Austrii, Słowenii i na Litwie. Toksoplazmozę standardowo wykrywa się poprzez badania serologiczne (oznaczanie swoistych przeciwciał klasy M i G). Badania te nie dają w pełni wiarygodnych wyników, należy je powtarzać co jakiś czas. Coraz częściej laboratoria genetyczne oferują diagnostykę T.gondii za pomocą testu PCR. Metoda ta jest skuteczna i pozwala wykryć obecność pasożyta w jednorazowym teście.
Profilaktyka
Jeśli chcemy uniknąć zakażenia T. gondii powinniśmy przede wszystkim unikać spożywania surowego i niedogotowanego mięsa. Cysty pasożyta najczęściej występują w wieprzowinie (10-24%), baraninie (10%) i rzadziej w wołowinie (1,7-5%). Mięso drobiowe nie stanowi zarażenia dla ludzi i zwierząt. Jeśli chcemy uchronić naszego kota przed zakażeniem – nie podawajmy mu surowego mięsa. Mięso gotowane w temperaturze min. 58 stopni zabija wszystkie cysty. Możemy również podawać kotu gotowe jedzenie z puszki, które zostało przygotowane tak, aby było wolne od pasożytów. Jeśli już dojdzie do zakażenia kota toksoplazmozą, na pewno nie jest to powód do uśpienia zwierzaka. Należy jak najszybciej wdrożyć leczenie, które nie jest kłopotliwe. Należy pamiętać, aby podczas leczenia często sprzątać i odkażać kuwetę (np. za pomocą gorącej wody). Zachowując odpowiednią higienę nie musimy obawiać się o zakażenie kota kiedy jesteśmy w ciąży, także nie ma potrzeby pozbywania się zwierzęcia z domu, gdy planujemy powiększenie rodziny.