 |
| http://www.eonkologia.pl/f/f/dfdf393e8d72d30f7960b76f2d684f31.jpg |
Nowotwór jelita grubego jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym. Częściej występuje tylko nowotwór piersi u kobiet, oraz rak płuca – u mężczyzn. Nazywany bywa cichym zabójcą, ponieważ może rozwijać się wiele lat, nie dając żadnych objawów. Wykryty bardzo wcześnie, daje jednak nadzieje na całkowite wyleczenie. Niestety – w Polsce diagnostyka nowotworów kuleje, a w przypadku tego typu nowotworu zajmujemy niemalże ostatnie miejsce w Europie. Co roku diagnozę raka jelita grubego słyszy aż 12 tys. Polaków. Często jednak zaawansowane stadium raka nie pozwala na skuteczne leczenie. Dlatego tak ważna jest świadomość zagrożenia i odpowiednia profilaktyka, oraz badania przesiewowe, które pozwolą wykryć nowotwór w początkowym, wyleczalnym stadium rozwoju. Z pomocą w profilaktyce przychodzi genetyka. Coraz więcej laboratoriów oferuje testy na tzw. gen APC. Mało kto jednak wie, czym jest ów gen i na czym taka diagnostyka polega.
Czym
jest gen APC i dlaczego jest taki ważny?
 |
| Białko APC |
Gen APC występuje na 5 chromosomie i należy do tzw. genów supresorowych. Co to oznacza? Geny supresorowe są swego rodzaju strażnikami komórki - kodują one białka, które dbają o to, aby komórki dzieliły się tylko wtedy, kiedy muszą. Zapobiega to niekontrolowanemu podziałowi, przez co nie dochodzi do rozwoju nowotworów. Dzięki nim wszystko odbywa się w sposób uporządkowany. Liczba komórek utrzymana zostaje na stałym poziomie. Gen APC koduje białko, które występuje w jądrze komórkowym i cytoplazmie. Wchodzi ono w interakcje z wieloma innymi białkami, dzięki czemu reguluje podziały komórek, ich przemieszczanie, przyleganie oraz różnicowanie. Jednym z białkowych partnerów białka APC jest β- katenina. Powoduje ona aktywację wielu czynników transkrypcyjnych, które w dalszym ciągu aktywują tzw. protoonkogeny. Te zaś kodują białka, które pobudzają podziały komórkowe. Białko APC hamuje zdolności β- kateniny do aktywacji czynników transkrypcyjnych przez co zapobiega niekontrolowanym podziałom komórek, dzięki czemu nie dochodzi do rozwoju nowotworu.
Gdy
w genie APC pojawią się mutacje.
Mutacje
w genie APC sprawiają, że nie powstaje białko supresorowe, więc
nie może on spełniać wówczas swoich ochronnych funkcji. Podziały
komórkowe nie są hamowane, przez co komórki zaczynają dzielić
się w sposób niekontrolowany i dochodzi do rozwoju nowotworu.
Wieloletnie badania genetyczne pozwoliły na stworzenie baz danych na
temat mutacji występujących w tym genie. Obecnie udało się
zgromadzić ponad 850 różnych typów mutacji. Większość mutacji
w genie APC związana jest z tzw. rodzinną polipowatością
gruczolakowatą ( z ang. FAP familial
adenomatous polyposis). Choroba
ta występuje z częstością 1 na 8000 tys. urodzeń.
Charakterystycznymi jej objawami jest pojawianie się polipów w
jelicie grubym. Co się dzieje w naszym organizmie, gdy pojawią się
mutacje w genie APC? Pierwszym etapem inicjacji rozwoju nowotworu
jest nagromadzenie się komórek w wyniku aktywacji protoonkogenu
c-Myc, który ma całkowite pole manewru po zahamowaniu funkcji
ochronnych przez białko APC. Dochodzi do uszkodzenia kolejnych genów
i dysplazji komórek pokrywających nabłonek jelit. Mianem dysplazji
określamy zmiany przed-nowotworowe, które obejmują zaburzenia
architektury i struktury komórek. Powstaje gruczolak pierwszego
stopnia. Gromadzą się kolejne mutacje w innych ważnych genach, aż
w końcu komórki nowotworowe stają się całkiem niezależne od
sygnałów hamujących ich podziały – i rozwija się nowotwór
złośliwy. Ten skomplikowany obraz rozwoju nowotworu pokazuje nam,
jak ważna jest wczesna diagnostyka. Zwykle na pojawienie się
mutacji ma wpływ wiele czynników nie tylko genetycznych, ale
również środowiskowych tj. nieodpowiednia dieta, brak ruchu, czy
palenie papierosów, jednak wiedza na temat występującej mutacji
pozwala na odpowiednią profilaktykę oraz ścisłą kontrole stanu
pacjenta.
Diagnostyka
molekularna mutacji APC.
Materiałem
do badań jest nasze DNA, które najpierw należy wyizolować z
naszych komórek. Następnie wykonuje się analizę sekwencji genu
APC - w celu poszukiwania mutacji. Po wykryciu takiej mutacji, dobrze
jest przeprowadzić analizę dziedziczenia zmutowanego genu u
wszystkich członków rodziny osoby badanej. W przypadku gdy okaże
się, że niestety posiadamy wadliwy gen APC, należy wprowadzić
odpowiednią profilaktykę. Zwykle zaleca się wykonywanie badań na
obecność krwi utajonej w kale, a także regularne przeprowadzanie
kolonoskopii. Dzięki temu na bieżąco można monitorować stan
pacjenta oraz identyfikować wszystkie zmiany bardzo wcześnie, zanim
dojdzie do rozwoju nowotworu złośliwego. W przypadku gdy dojdzie do
rozwoju nowotworu – wczesne jego wykrycie pozwoli na wprowadzenie
leczenia, oraz na podjęcie odpowiednich kroków tj. operacyjne
usunięcie jelita grubego, co w przypadku wczesnej diagnozy przedłuża
życie średnio o 15 lat. Ważny jest także dobór odpowiedniej
diety, która może przyczynić się do znacznego ograniczenia
występowania polipów.
Decydując
się na zrobienie testu na obecność mutacji w genie APC, powinniśmy
wziąć pod uwagę kilka czynników. Ważne aby test taki obejmował
cały gen APC, a nie tylko kilka wybranych mutacji. Pozwala to
uzyskać pewny i jednoznaczny wynik. Test taki polecany jest
zwłaszcza dla osób, które miały w rodzinie osoby chore na raka
jelita grubego. Ale nie tylko. Predyspozycje do nowotworów jelit
mogą wystąpić, jeżeli w rodzinie pojawiły się inne dolegliwości
jelitowe tj. wcześniej wspominane polipy, czy przewlekłe zapalenie
jelit. Pamiętajmy także o tym, że mutację mogą powstawać de
novo,
więc brak przypadków zachorowań w rodzinie, nie zapewnia nam 100%
pewności, że mutacje w genie APC nie występują. Skoro nowoczesna
technologia daje nam możliwość sprawdzenia predyspozycji do tak
groźnej choroby, może warto zrobić taki test dla własnego,
wewnętrznego spokoju?
Dla
osób zdecydowanych, bądź rozważających wykonanie testu na
obecność mutacji w genie APC polecamy odwiedzić: http://www.genetico.pl/diagnostyka_apc.html