Rak jelita grubego, a gen APC

http://www.eonkologia.pl/f/f/dfdf393e8d72d30f7960b76f2d684f31.jpg

Nowotwór jelita grubego jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym. Częściej występuje tylko nowotwór piersi u kobiet, oraz rak płuca – u mężczyzn. Nazywany bywa cichym zabójcą, ponieważ może rozwijać się wiele lat, nie dając żadnych objawów. Wykryty bardzo wcześnie, daje jednak nadzieje na całkowite wyleczenie. Niestety – w Polsce diagnostyka nowotworów kuleje, a w przypadku tego typu nowotworu zajmujemy niemalże ostatnie miejsce w Europie. Co roku diagnozę raka jelita grubego słyszy aż 12 tys. Polaków. Często jednak zaawansowane stadium raka nie pozwala na skuteczne leczenie. Dlatego tak ważna jest świadomość zagrożenia i odpowiednia profilaktyka, oraz badania przesiewowe, które pozwolą wykryć nowotwór w początkowym, wyleczalnym stadium rozwoju. Z pomocą w profilaktyce przychodzi genetyka. Coraz więcej laboratoriów oferuje testy na tzw. gen APC. Mało kto jednak wie, czym jest ów gen i na czym taka diagnostyka polega. 

Czym jest gen APC i dlaczego jest taki ważny?

Białko APC

Gen APC występuje na 5 chromosomie i należy do tzw. genów supresorowych. Co to oznacza? Geny supresorowe są swego rodzaju strażnikami komórki - kodują one białka, które dbają o to, aby komórki dzieliły się tylko wtedy, kiedy muszą. Zapobiega to niekontrolowanemu podziałowi, przez co nie dochodzi do rozwoju nowotworów. Dzięki nim wszystko odbywa się w sposób uporządkowany. Liczba komórek utrzymana zostaje na stałym poziomie. Gen APC koduje białko, które występuje w jądrze komórkowym i cytoplazmie. Wchodzi ono w interakcje z wieloma innymi białkami, dzięki czemu reguluje podziały komórek, ich przemieszczanie, przyleganie oraz różnicowanie. Jednym z białkowych partnerów białka APC jest β- katenina. Powoduje ona aktywację wielu czynników transkrypcyjnych, które w dalszym ciągu aktywują tzw. protoonkogeny. Te zaś kodują białka, które pobudzają podziały komórkowe. Białko APC hamuje zdolności β- kateniny do aktywacji czynników transkrypcyjnych przez co zapobiega niekontrolowanym podziałom komórek, dzięki czemu nie dochodzi do rozwoju nowotworu.

Gdy w genie APC pojawią się mutacje.

Mutacje w genie APC sprawiają, że nie powstaje białko supresorowe, więc nie może on spełniać wówczas swoich ochronnych funkcji. Podziały komórkowe nie są hamowane, przez co komórki zaczynają dzielić się w sposób niekontrolowany i dochodzi do rozwoju nowotworu. Wieloletnie badania genetyczne pozwoliły na stworzenie baz danych na temat mutacji występujących w tym genie. Obecnie udało się zgromadzić ponad 850 różnych typów mutacji. Większość mutacji w genie APC związana jest z tzw. rodzinną polipowatością gruczolakowatą ( z ang. FAP familial adenomatous polyposis). Choroba ta występuje z częstością 1 na 8000 tys. urodzeń. Charakterystycznymi jej objawami jest pojawianie się polipów w jelicie grubym. Co się dzieje w naszym organizmie, gdy pojawią się mutacje w genie APC? Pierwszym etapem inicjacji rozwoju nowotworu jest nagromadzenie się komórek w wyniku aktywacji protoonkogenu c-Myc, który ma całkowite pole manewru po zahamowaniu funkcji ochronnych przez białko APC. Dochodzi do uszkodzenia kolejnych genów i dysplazji komórek pokrywających nabłonek jelit. Mianem dysplazji określamy zmiany przed-nowotworowe, które obejmują zaburzenia architektury i struktury komórek. Powstaje gruczolak pierwszego stopnia. Gromadzą się kolejne mutacje w innych ważnych genach, aż w końcu komórki nowotworowe stają się całkiem niezależne od sygnałów hamujących ich podziały – i rozwija się nowotwór złośliwy. Ten skomplikowany obraz rozwoju nowotworu pokazuje nam, jak ważna jest wczesna diagnostyka. Zwykle na pojawienie się mutacji ma wpływ wiele czynników nie tylko genetycznych, ale również środowiskowych tj. nieodpowiednia dieta, brak ruchu, czy palenie papierosów, jednak wiedza na temat występującej mutacji pozwala na odpowiednią profilaktykę oraz ścisłą kontrole stanu pacjenta.

Diagnostyka molekularna mutacji APC.

Materiałem do badań jest nasze DNA, które najpierw należy wyizolować z naszych komórek. Następnie wykonuje się analizę sekwencji genu APC - w celu poszukiwania mutacji. Po wykryciu takiej mutacji, dobrze jest przeprowadzić analizę dziedziczenia zmutowanego genu u wszystkich członków rodziny osoby badanej. W przypadku gdy okaże się, że niestety posiadamy wadliwy gen APC, należy wprowadzić odpowiednią profilaktykę. Zwykle zaleca się wykonywanie badań na obecność krwi utajonej w kale, a także regularne przeprowadzanie kolonoskopii. Dzięki temu na bieżąco można monitorować stan pacjenta oraz identyfikować wszystkie zmiany bardzo wcześnie, zanim dojdzie do rozwoju nowotworu złośliwego. W przypadku gdy dojdzie do rozwoju nowotworu – wczesne jego wykrycie pozwoli na wprowadzenie leczenia, oraz na podjęcie odpowiednich kroków tj. operacyjne usunięcie jelita grubego, co w przypadku wczesnej diagnozy przedłuża życie średnio o 15 lat. Ważny jest także dobór odpowiedniej diety, która może przyczynić się do znacznego ograniczenia występowania polipów.

Decydując się na zrobienie testu na obecność mutacji w genie APC, powinniśmy wziąć pod uwagę kilka czynników. Ważne aby test taki obejmował cały gen APC, a nie tylko kilka wybranych mutacji. Pozwala to uzyskać pewny i jednoznaczny wynik. Test taki polecany jest zwłaszcza dla osób, które miały w rodzinie osoby chore na raka jelita grubego. Ale nie tylko. Predyspozycje do nowotworów jelit mogą wystąpić, jeżeli w rodzinie pojawiły się inne dolegliwości jelitowe tj. wcześniej wspominane polipy, czy przewlekłe zapalenie jelit. Pamiętajmy także o tym, że mutację mogą powstawać de novo, więc brak przypadków zachorowań w rodzinie, nie zapewnia nam 100% pewności, że mutacje w genie APC nie występują. Skoro nowoczesna technologia daje nam możliwość sprawdzenia predyspozycji do tak groźnej choroby, może warto zrobić taki test dla własnego, wewnętrznego spokoju?

Dla osób zdecydowanych, bądź rozważających wykonanie testu na obecność mutacji w genie APC polecamy odwiedzić: http://www.genetico.pl/diagnostyka_apc.html